«بکتاشیه»؛ یک کشور جدید اسلامی در اروپا تشکیل می‌شود | بکتاشی‌ها چه کسانی هستند و چه اعتقاداتی دارند؟

زی‌سان: ادی راما، نخست‌وزیر آلبانی روز شنبه ۲۱ سپتامبر از آغاز فرایند تشکیل کشورک مستقل لیبرال اسلامی به شیوه واتیکان در بخشی از تیرانا، پایتخت آلبانی خبر داد.

به گزارش زی‌سان، این کشورک که قرار است با نام «دولت مستقل بکتاشیه» تاسیس شود، با مساحتی حدود یک‌چهارم واتیکان به کوچک‌ترین کشور دنیا تبدیل می‌شود.

حاجی‌بابا موندی، پیر طریقت و رهبر جهانی «بکتاشیه» قرار است حکومت این کشور مسلمان شیعه صوفی ۲۷ هکتاری را در دست بگیرد.

تیمی از کارشناسان حقوقی، از جمله وکلای بین‌المللی، در حال تهیه قوانین تعریف‌کننده وضعیت حاکمیتی دولت جدید در داخل آلبانی هستند. این قوانین باید توسط از سوی، که تحت کنترل حزب سوسیالیست به رهبری آقای راما است، تایید شود. هنوز مشخص نیست که کدام کشور‌ها، حاکمیت «بکتاشیه» را به رسمیت بشناسند.

راما گفت که تاکنون تنها تعداد کمی از نزدیک‌ترین دستیارانش از جزئیات این طرح مطلع هستند و با متحدان «ناتو» مانند ایالات متحده مشورت نشده است.

حاجی بابا موندی در تشریح جزئیات این کشورک جدید گفت که «دولت جدید بکتاشیه» ممکن است به یک سرویس اطلاعاتی کوچک نیاز داشته باشد «زیرا ما هم دشمنانی داریم»، اما ارتش، گارد مرزی یا دادگاه نخواهد داشت.

او افزود که جزئیاتی مانند اینکه چه کسانی واجد شرایط دریافت گذرنامه خواهند بود هنوز باید بررسی شود، اما رنگ گذرنامه تصمیم‌گیری شده و سبز است. آلبانی اجازه تابعیت دوگانه را می‌دهد.

حاجی بابا موندی رهبر فرقه بکتاشیه

بکتاشی‌ها چه کسانی هستند؟

سنت عرفانی درویش‌های بکتاشیه دیر زمانی است که در آلبانی به حیات خود ادامه می‌دهد. بکتاشیه فرقه‌ای از صوفیه اسلامی است که گفته می‌شود نخستین بار به دست برخی سربازان زبده امپراتوری موسوم به «جان‌نثاران» به شبه جزیره بالکان رسید. اعضای این طریقت خود را منسوب به حاجی بکتاش ولی، زاهد خراسانی می‌دانند.

این فرقه صوفیانه پیروان خود را ملزم به رعایت اصول سنتی مذهب نمی‌کند. راهیابی این فرقه به شبه جزیره بالکان، در اسلام آوردن ساکنان آنجا سهم عمده‌ای داشت.

فرقه بکتاشیه از ابتدا تاکنون

طریقت بکتاشی، به حاجی بکتاش ولی منسوب است. طبق روایات سنتی، حاجی بکتاش اهل نیشابور خراسان بود که در سن چهل سالگی به روم آسیای صغیر مهاجرت کرد و در ۶۲ سالگی نیز درگذشت.

به گزارش زی‌سان به نقل از حوزه نیوز؛ بکتاشیها، تبار حاجی بکتاش را به شیخ احمد یسوی، عارف سده ششم هجری منتسب دانسته و از این طریق هم به امام موسی کاظم (ع) می‌رسانند. روایات مندرج در منابع کهن بکتاشی، درباره زندگی حاجی بکتاش، مشابه افسانه‌هایی است که در خصوص دیگر عرفای سده هفتم هجری رواج دارد و او را بیشتر، به عنوان یک چهره اسطوره‌ای و دارای کرامات خارق العاده  معرفی می‌کند.

قدیمی‌ترین اشاره به نام حاجی بکتاش، در وقفنامه‌ای است که به سال ۶۹۵ ق (۱۲۹۵ م) نگاشته شده و در آن از «مرحوم حاجی بکتاش ولی» یاد شده است.

سند دیگر، وقف‎نامه‎ای متعلق به سال ۶۹۷ ق (۱۲۹۷ م) می‌باشد که در آن از املاک «حاجی بکتاش ولی قدس سره» یاد شده است. تعبیر «قدس سره» در این سند، بر مرگ حاجی بکتاش پیش از این تاریخ گواهی داده و نشان می‌دهد که او، فردی متمول و معروف در منطقه محل سکونتش بوده و روستایی به نام او وجود داشته است.

مناقب العارفین افلاکی، مجموعه داستان‌هایی است که درباره مولانا جلال الدین رومی مولوی نوشته شده است؛ در این کتاب از عارفی به نام حاجی بکتاش خراسانی یادگردیده که معاصر مولوی (متوفی ۶۷۲ ق/۱۲۷۳ م) و جانشین و خلیفه بابا رسول الله بود.

سند بعدی، شعری از خطیب اوغلو شاعر ترک است که در سال ۱۴۰۹ سروده شده و ترجمه‌ای از مقالات عربی حاجی بکتاش خراسانی می‌باشد. این شعر، حاوی برخی مباحث عرفانی و ابراز علاقه فراوان به خاندان پیامبر اسلام (ص) و دوازده امام (ع) است. این منابع و اسناد دیگری که به سده شانزدهم میلادی تعلق دارند؛ ثابت می‌کند که به راستی، عارفی شیعی به نام حاجی بکتاش نیشابوری خراسانی وجود داشته و از نیمه دوم قرن سیزده میلادی به عنوان «پیر طریقت بابایی» در آسیای صغیر پیروانی داشته است.

بنابراین، در سده‎های چهاردهم و پانزدهم میلادی نیز حاجی بکتاش، مریدانی در سرزمین آناتولی داشته، اما این امر، به معنی وجود طریقتی به این نام در آن دوران نمی‌باشد.

سرآغاز فرقه بکتاشی، به عنوان یک طریقت منسجم و سازمان یافته، به اوایل قرن دهم هجری و به فردی با نام بالم سلطان (متوفی ۱۵۱۶ م) می‌رسد که در میان بکتاشیان به «پیر ثانی» معروف است. 

فرقه بکتاشی، دارای سلسله مراتب درونی خاصی است که محققان، آن را مانند سلسله مراتب فراماسونری و طریقت شهسواران معبد می‌دانند. نخستین مرتبه در فرقه بکتاشی «عاشق» است که در حقیقت هوادار فرقه محسوب می‌شود. رتبه دوم «محب» می‌باشد. او عاشقی است که در مراسم ویژه‎ای به عضویت فرقه درمی آید. رتبه دیگر «درویش» است.

درویش زندگی خود را به طور حرفه‎ای وقف فرقه می‎کند. معمولا محب با ده سال یا بیشتر خدمت در فرقه، درویش می‎شود. این زمان ثابت نیست.

چهارمین رتبه «بابا» است. درویش در مراسم خاصی بابا می‌شود و تکیه و املاک فرقه در یک ناحیه معین، در مالکیت وی قرارمی گیرد. پنجمین رتبه «خلیفه» است که بر فعالیت بابا‌های یک منطقه نظارت می‌کند. در راس این سلسله مراتب «دده» جای دارد که در دوران عثمانی، در تکیه مرکزی بکتاشی‌ها در قریه حاجی بکتاش می‌زیست. پیرامون دده، هشت بابا حضور دارند که به همراه دده، شورای اجرایی فرقه را تشکیل می‎دهند.

از نیمه قرن نوزدهم، طریقت بکتاشی، به شکل یک فرقه مخفی شبه ماسونی گسترش یافت و در نهاد‌های عالی عثمانی نفوذ کرد. 

فرقه بکتاشی در فروپاشی دولت عثمانی نقش موثری داشت و به این دلیل، تا مدت‌ها پس از استقرار جمهوری ترکیه؛ امید آن می‎رفت که برخلاف سایر فرقه‎های دراویش منحل نشود. حتی، برخی مدعی بودند که بکتاشی گری به ایدئولوژی رسمی جمهوری ترکیه بدل خواهدشد. با این وجود، در ۲۰ نوامبر ۱۹۲۵ مجلس عالی جمهوری ترکیه، قانون شماره ۶۷۷ را تصویب کرد که بر اساس آن تمام فرقه‎های دراویش منحل گردید؛ زاویه‌ها و تکایا تعطیل شد و داشتن عناوینی، چون شیخ، بابا، سید، مرشد، خلیفه، دده و چلبی ممنوع اعلام گردید. 

با انحلال فرقه‌های دراویش در ترکیه، مرکز فرقه بکتاشی به آلبانی انتقال یافت و مورد حمایت حکومت وقت آلبانی قرار گرفت. زاغ شاه احمد زاغولی، دیکتاتور و پادشاه آلبانی خود، به فرقه بکتاشی گرایش داشت؛ شخص او دده فرقه بکتاشی را منصوب می‌کرد.

در سال ۱۹۳۷ میلادی حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار بکتاشی در آلبانی می‌زیستند که ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دادند.

در دوران استقرار حکومت کمونیستی در آلبانی، شهر دیترویت در ایالات متحده آمریکا به مرکز این فرقه بدل شد. در این دوران، رهبری فرقه را بابا رکسب برعهده داشت که در سال ۱۹۴۴ از آلبانی به آمریکا مهاجرت کرد و نخستین تکیه بکتاشی را در این کشور تاسیس نمود.

 ۷۰ درصد جمعیت آلبانی مسلمان هستند. یک پنجم مسلمانان آلبانی، بکتاشی مذهب و باقی اهل تسنن هستند.